افتادگی (پرولاپس) مثانه و رحم را چگونه درمان کنیم
افتادگی (پرولاپس) مثانه و رحم: دلایل،عوارض،درمان با/بدون جراحی
احتمال افتادگی رحم در هر سنی وجود دارد، اما غالباً بانوانی با این مشکل روبرو می‌شوند که یک یا چند زایمان طبیعی داشته و دوران یائسگی را پشت سر گذاشته‌اند. اگر از علائم افتادگی مثانه و رحم رنج می‌برید یا این مشکل زندگی روزمره‌تان را مختل ساخته است، می‌توانید از یکی از روش‌های درمان رفع افتادگی رحم و مثانه بهره بگیرید.سعی داریم در مقالات دیگر به بررسی علت سنگ مثانه و درمان آن نیز بپزدازیم.
افتادگی رحم و مثانه چیست؟
افتادگی رحم و مثانه زمانی رخ می‌دهد که رباط‌ها و عضله‌های کف لگن کشیده و ضعیف شود و نتواند به خوبی رحم را نگه دارد. در نتیجه رحم به پایین و داخل واژن می‌لغزد و از آن بیرون می‌زند.
علائم افتادگی رحم
شدت افتادگی رحم در تمام بانوان یکسان نیست. افتادگی گاهی اوقات خفیف است و هیچ نشانه یا علامتی ندارد. اما موارد متوسط تا شدید افتادگی با علائم زیر همراه است:
- احساس سنگینی یا کشش در لگن
- بیرون زدن بافت از واژن
- مشکلات ادراری ماننند ترشح و بی اختیاری ادراری یا احتباس ادراری
- دشواری در دفع مدفوع
- کمر درد
- برخی بیماران حس می‌کنند که روی یک توپ کوچک نشسته‌اند یا این که جسمی دارد از واژنشان بیرون می‌افتد.
- نگرانی‌های جنسی مانند گشاد شدن واژن و شل شدن بافت واژن
- تجربه علائمی که صبح‌ها خفیف‌تر است و در طول روز تشدید می‌شود.
علل افتادگی رحم
افتادگی رحم و مثانه نتیجه ضعف عضله‌های لگن و بافت‌های نگهدارنده است که به علل زیر رخ می‌دهد:
- بارداری
- آسیب‌دیدگی هنگام زایمان
- وضع حمل نوزادی با جثه بزرگ
- زایمان و وضع حمل دشوار
- کاهش حجم عضلانی و شل شدن عضلات
- کاهش گردش استروژن پس از یائسگی
عوامل خطر
بعضی عوامل احتمال افتادگی رحم را افزایش می‌دهد:
- پشت سر گذاشتن یک یا دو بارداری و زایمان طبیعی
- بالا رفتن سن
- بلند کردن مکرر اشیاء سنگین
- سرفه مزمن
- سابقه جراحی لگن
- تقلای زیاد هنگام دفع
- به لحاظ ژنتیکی مستعد ضعیف شدن بافت‌های پیوندی بودن
عوارض افتادگی رحم
عوارض احتمالی افتادگی رحم و مثانه به شرح زیر است:
- زخم: در موارد شدید افتادگی (پرولاپس) رحم، بخشی از بافت پوششی واژن به دلیل پایین آمدن رحم جابجا می‌شود، از بدن بیرون می‌زند و به لباس زیر ساییده می‌شود. این سایش باعث زخم شدن بافت واژن می‌شود. زخم در موارد نادر عفونی می‌شود.
- افتادگی دیگر اندام‌های لگن: احتمال افتادگی همزمان رحم و دیگر اندام‌های حفره لگنی مانند مثانه و راست روده وجود دارد. افتادگی مثانه (سیستوسل) به برجستگی بخش جلویی واژن گفته می‌شود که ادرار کردن را دشوار می‌کند و احتمال بروز عفونت‌های مجاری ادراری را افزایش می‌دهد. ضعف بافت پیوندی روی راست روده (رکتوم) نیز به افتادگی آن (رکتوسل) منجر می‌شود که دشواری دفع را به دنبال دارد.
آزمایش‌ها و تشخیص
آزمایش‌ها یا معاینات زیر برای تشخیص افتادگی رحم انجام می‌شود:
- معاینه لگن: پزشک هنگام معاینه لگن از بیمار می‌خواهد در وضعیت دفع قرار بگیرد تا بتواند حداکثر میزان پایین آمدن رحم در واژن را بررسی کند. پزشک برای بررسی قدرت عضله‌های لگن از بیمار می‌خواهد تا عضلات را مانند زمان نگه داشتن ادرار منقبض کند. این معاینه در حالت ایستاده و خوابیده انجام می‌شود.
- پرسش‌نامه: پزشک با توجه به فرم تکمیل شده توسط بیمار متوجه می‌شود که افتادگی رحم و مثانه تا چه حد بر کیفیت زندگی بیمار اثر گذاشته است. همچنین این اطلاعات به متخصص کمک می‌کند تا روش مناسب درمان را انتخاب کند.
- آزمایش‌های تصویربرداری: آزمایش‌هایی مانند سونوگرافی یا ام آر آی (تصویربرداری رزونانس مغناطیسی) معمولاً برای تشخیص افتادگی رحم انجام نمی‌شود. با این حال متخصص گاهی برای تعیین شدت افتادگی دستور تصویربرداری می‌دهد.
درمان افتادگی اندام‌های لگن
هورمون درمانی جایگزین (HRT)
هورمون درمانی جایگزین بعضی از علائم ناشی از افتادگی رحم و مثانه مانند خشکی واژن یا مقاربت دردناک را تسکین می‌دهد.
هورمون درمانی میزان استروژن را در بانوانی افزایش می‌دهد که در دوران یائسگی هستند. داروهای هورمون درمانی به اشکال زیر در دسترس‌اند:
- کرمی که روی واژن استعمال می‌شود.
- قرصی که داخل واژن گذاشته می‌شود.
- پچی که روی پوست چسبانده می‌شود.
- ایمپلنتی که زیر پوست گذاشته می‌شود.
پساری واژینال
حلقه پساری واژینال وسیله‌ای است که برای عقب زدن افتادگی داخل واژن گذاشته می‌شود. پساری دیواره واژن را در جای خود نگه می‌دارد. حلقه پساری معمولاً از لاتکس (لاستیک) یا سیلیکون و در اندازه‌ها و شکل‌های مختلف ساخته می‌شود. حلقه پساری زمانی توصیه می‌شود که افتادگی نسبتاً شدید باشد، اما بیمار تمایلی به انجام جراحی نداشته باشد. پساری باید هر 4 تا 6 ماه یک بار خارج و تعویض شود.
عوارض جانبی
حلقه پساری گاهی باعث ترشحات واژن، تحریک و احتمالاً خونریزی و درد و سوزش داخل واژن می‌شود. دیگر عوارض احتمالی پساری عبارت است از:
- خروج مقدار اندکی ادرار هنگام سرفه کردن، عطسه زدن یا ورزش کردن (بی‌اختیاری استرسی یا فشاری)
- دشواری در دفع
- اختلال در رابطه جنسی
- به هم خوردن تعادل در باکتری‌های معمول موجود در واژن
جراحی
اگر متخصص تشخیص دهد که برای درمان افتادگی رحم و مثانه مزایای جراحی بر عوارض احتمالی آن غلبه دارد، انجام جراحی توصیه می‌شود. جراحی افتادگی اندام‌های لگن عمل نسبتاً متداولی است. انواع جراحی‌های رفع افتادگی در ادامه توضیح داده می‌شود.
جراحی ترمیمی
یکی از جراحی‌های اصلی رفع افتادگی اندام‌های حفره لگنی به منظور تقویت و تثبیت موقعیت اندام‌ها انجام می‌شود. برای این کار می‌توان اندام‌های افتاده را به محل اصلی بخیه زد و آنها را با قوی‌تر کردن بافت‌های فعلی در جای خود نگه داشت.
جراح برای ترمیم اندام‌های لگن برش‌هایی را در واژن ایجاد می‌کند. این عمل معمولاً تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. اگر بیمار قصد باردار شدن داشته باشد، پزشک توصیه می‌کند که انجام جراحی تا زمان تصمیم قطعی بیمار مبنی بر باردار نشدن به تاخیر انداخته شود.، چرا که بارداری باعث عود افتادگی می‌شود.
مش واژن
جراحی برای رفع افتادگی رحم و مثانه و شل شدن واژن همواره موفقیت‌آمیز نیست و افتادگی گاهی عود می‌کند. به همین دلیل از مش‌های سنتزی (غیرقابل جذب) و زیستی (قابل جذب) برای نگه داشتن دیواره واژن و یا اندام‌های داخلی استفاده می‌شود. اکثر بانوان واکنش مناسبی به مش (mesh) واژینال نشان می‌دهند.
هیسترکتومی
رحم افتاده را می‌توان در عملی موسوم به هیسترکتومی از بدن خارج کرد. هدف از جراحی خارج کردن رحم این است که بقیه واژن بهتر نگه داشته شود و احتمال عود کردن افتادگی کاهش یابد. البته روش‌های مختلفی برای بالا کشیدن و نگه داشتن رحم وجود دارد که متخصص زنان و زایمان تمام آنها را در جلسه مشاوره توضیح می‌دهد.
عوارض جراحی
هیچ عمل جراحی بدون عارضه و اثر جانبی نیست. جراح عوارض احتمالی را قبل از عمل به تفصیل توضیح می‌دهد، در هر حال عوارض معمول جراحی افتادگی رحم و مثانه عبارت است از:
- عوارض ناشی از بیهوشی
- خونریزی که گاهی آن‌قدر شدید می‌شود که تزریق خون را ضروری می‌کند.
- عفونت: جراح برای کاهش احتمال عفونت پس از عمل آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
- مقاربت دردناک: علت احساس درد هنگام نزدیکی معمولاً به تنگ شدن واژن مربوط می‌شود.
- ترشح و خونریزی واژن
- تشکل شدن لخته خون در رگ‌ها
دوران بهود پس از جراحی
پس از انجام اکثر عمل‌های افتادگی رحم لازم است که بیمار یک روز در بیمارستان بماند. البته پس از عمل‌های گسترده‌تری مانند هیستروکتومی (برداشتن رحم) بیمار چند روز بستری می‌شود. مقداری گاز در واژن قرار داده می‌شود که در 24 ساعت پس از عمل مانند پانسمان عمل می‌کند. وجود گاز در واژن قدری ناراحت کننده است. بخیه‌ها معمولاً جذبی است و خود به خود پس از چند هفته می‌افتد. ممکن است بیمار تا چند روز یا چند هفته پس از عمل مقداری خونریزی واژینال شبیه به خونریزی قاعدگی داشته باشد. ترشح واژن نیز به مدت سه تا چهار هفته بعد از عمل طبیعی است
- ۹۷/۰۸/۲۳