سکته مغزی چیست؟

سکته مغزی چیست؟

اگر به هر دلیلی خونرسانی به مغز دچار اختلال شود، این عارضه ایجاد خواهد شد. خون،‌ مسئول حمل و نقل اکسیژن، مواد مغذی، دی‌اکسید کربن است. گلبول‌های قرمز و پروتئینی به نام هموگلوبین منجر به این امر می‌شوند. حالا اگر به هر دلیلی (مانند پارگی رگ یا لخته خون) خونرسانی به اندام‌های مختلف بدن دچار اختلال شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟ کاهش یا قطع خونرسانی یعنی اکسیژن و مواد مغذی به اندازه کافی در اختیار ارگان‌های مختلف بدن قرار نمی‌گیرد و در عین حال مواد سطح مواد زائدی مانند دی‌اکسید کربن در سلول‌ها افزایش پیدا می‌کند. هر یک از سلول‌های بدن به این اختلال به شیوه خود پاسخ می‌دهند. سلول‌های مغز با سکته مغزی این کمبود را نشان خواهند داد.

 

انواع سکته مغزی

سکته سه نوع اصلی دارد: حمله‌ی ایسکمی گذرا (transient ischemic attack)، سکته‌ی ایسکمی (ischemic stroke) و خونریزی مغزی. طبق برآوردها، ۸۷ درصد از سکته‌ها از نوع ایسکمی هستند. سکته وضعیتی اضطراری است که به درمان فوری نیاز دارد. در این حالت سلول‌های مغز تنها ظرف چند دقیقه می‌میرند. این سلول‌های قادر به بازسازی خود نیستند. اقدام زودهنگام آسیب مغزی و سایر مشکلات را کاهش می‌دهد.

سکته مغزی ایسکمیک

زمانی که لخته خون مانع از رسیدن جریان خون به مغز می‌شود، سکته‌ی ایسکمی رخ می‌دهد. بروز لخته خون دلایل متعددی دارد. همین لحظه که مشغول خواندن این مطلب هستید، دقت کنید برای چه مدت زمان پای کامپیوتر نشسته‌اید یا پشت میز مشغول انجام کارهای خود هستید؟ نشستن و بی‌تحرکی بیش از حد باعث ایجاد لخته خواهد شد.
دلیل دیگر آن به کلسترول بالا بازمی‌گردد. بالا بودن ldl (چربی بد) باعث ایجاد پلاک در شریان‌ها می‌شود. پلاک در رگ‌ها مانند یک مانع عمل می‌کند، به این ترتیب از جریان خون کم می‌شود. این عارضه آترواسکلروز یا تصلب شرایین است. گاهی قسمتی از این رسوبات چربی پاره می‌شود و مانع از رسیدن جریان خون به مغز خواهد شد. چنانچه جریان خون به سرعت بازسازی نشود، آسیب مغزی می‌تواند به صورت دائمی رخ دهد.

خونریزی مغزی

به طور کلی دو ناحیه اصلی در مغز وجود دارد که می‌تواند دچار خونریزی شود. آسیب می‌تواند در خارج از بافت مغز یا در داخل بافت مغز رخ دهد. زمانی که یکی از رگ‌های مغز نشت کند یا پاره شود، خونریزی مغزی (هموراژیک، Hemorrhagic) اتفاق می‌افتد. خونریزی مغزی می‌تواند نتیجه‌ی بیماری‌های مختلفی باشد که روی رگ‌های خون تاثیر می‌گذارند. از جمله عوامل خونریزی مغزی می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• فشار خون بالا
• مصرف بیش از اندازه‌ی داروهای رقیق کننده‌ی خون مانند داروهای ضد انعقاد خون.
• برآمدگی در قسمت‌های ضعیف دیواره‌های رگ که به آنوریسم معروف است.
• آسیب‌ و حوادثی مانند تصادف
• رسوب پروتئین در دیواره‌ی عروق که منجر به تضعیف دیواره‌ی عروق می‌شود.
• سکته‌ی مغزی ایسکمیک که منجر به خونریزی می‌شود
• پارگی پیوند غیرعادی عروق با دیواره‌های نازک (بدشکلی شریانی وریدی)

بیشتر بخوانیم: درمان سکته مغزی چقدر زمان می‌خواهد؟

سکته خاموش یا خفیف

سکته مغزی خاموش (silent stroke) مانند نوع ایسکمیک با قطع ناگهانی خونرسانی به بخشی از مغز، عدم اکسیژن رسانی موثر و آسیب سلول‌های مغزی اتفاق می‌افتد. در این حالت ناحیه آسیب‌دیده بسیار کوچک است یا بخشی از مغز دچار اختلال شده است که هیچ نوع عملکرد حیاتی را کنترل نمی‌کند. به همین دلیل اصلا متوجه نمی‌شوید که دچار سکته شده‌اید.

حمله ایسکمی گذرا

پزشکان متخصص قلب و عروق به حمله‌ی ایسکمی گذرا (TIA;transient ischemic attack)، شبه سکته نیز می‌گویند. این عارضه درنتیجه‌ی کاهش موقتی جریان خون به بخشی از مغز اتفاق می‌افتد که ممکن است تا پنج دقیقه طول بکشد. این وضعیت باعث بروز آسیب دائمی نخواهد شد.

علائم سکته مغزی

سایت cdc علائم هشدارهنده سکته مغزی را به صورت FAST بیان می‌کند:

• صورت (F): از بیمار بخواهید لبخند بزند. اگر هنگام لبخند زدن، یک طرف صورت آویزان باشد، احتمال وقوع سکته وجود دارد.
• بازوها (A): از بیمار بخواهید هر دو دست را بالا بیاورد. افرادی که دچار سکته می‌شوند از بالا آوردن همزمان دست‌ها ناتوان هستند. در این حالت یک دست بالا آورده می‌شود.
• گفتار (S): فرد دچار گیجی، لکنت یا اختلال در درک حرف دیگران می‌شود. از بیمار بخواهید یک جمله ساده را تکرار کند، نام خود را بگوید یا به زمانی که اکنون در آن قرار دارد؛ اشاره کند. اگر فرد در صحبت کردن ناتوان است یا متوجه موقعیت زمانی و مکانی خود نیست، احتمالا دچار سکته شده است.
• زمان (T): در صورت بروز هر یک از این علائم، زمان را از دست ندهید و بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.

از دیگر علائم سکته می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
• اختلال بینایی در یک یا هر دو چشم: ممکن است ناگهان یک یا هر دو چشم تیره یا تار شود یا بیمار دچار دوبینی شود.
• سردرد شدید و ناگهانی همراه با استفراغ، گیجی یا تغییر هوشیاری می‌تواند از علائم سکته باشد.
• مشکل راه رفتن: ممکن است بیمار تلوتلو بخورد و تعادل خود را از دست بدید. همچنین ممکن است به طور ناگهانی دچار سرگیجه و از دست دادن هماهنگی شود.

چه زمان باید به پزشک متخصص مغز و اعصاب مراجعه کرد؟

اگر متوجه هرگونه علائم سکته شده اید، حتی اگر عود و فروکش می کند یا کاملا از بین می رود، فورا تحت مراقبت های پزشکی قرار بگیرید. سریع فکر کنید و اقدامات زیر را انجام دهید:

• صورت: از فرد بخواهید لبخند بزند. آیا یک طرف لب کج می شود؟
• دست ها: از فرد بخواهید هر دو دست خود را بالا ببرد. آیا یک دست او پایین می افتد؟ یا نمی تواند یک دست خود را بالا ببرد؟
• گفتار: از فرد بخواهید یک عبارت ساده را تکرار کند. آیا حرف زدن او همراه با لکنت یا غیرعادی است؟
• زمان: اگر هریک از این علائم را مشاهده کردید، فورا با 911 یا فوریت های پزشکی تماس بگیرید.

هرچه سریع تر با شماره ی اورژانس تماس بگیرید. صبر نکنید تا علائم متوقف شود. هر دقیقه اهمیت دارد. هرچه بیشتر درمان سکته به تاخیر بیفتد، احتمال آسیب مغزی و معلولیت بیشتر می شود.